Blog | Ruimtelijke ontwikkelingen en spuitzones

Je hebt er ongetwijfeld al over gehoord of gelezen: de discussie rondom spuitzones bij gewasbeschermingsmiddelen tot aan gevoelige functies. Wat betekent dit voor ruimtelijke ontwikkelingen, met name in het buitengebied? In deze blog vertel ik je wat we op dit moment weten.

Wat is een spuitzone?

Op agrarische gronden waarop gewassen worden geteeld, kunnen gewasbeschermingsmiddelen gebruikt worden. Deze middelen beschermen de gewassen tegen o.a. schimmels, insecten of andere plagen. Het probleem met deze gewasbeschermingsmiddelen is drift. Zo wordt het genoemd wanneer dergelijke gewasbeschermingsmiddelen door de wind kunnen worden verspreid in de omgeving. Dit kan tot gezondheidsproblemen leiden. Om dit zo veel mogelijk te beperken, zijn de spuitzones in het leven geroepen.

Afstand

De afstand van 50 meter tussen gevoelige functies en agrarische bedrijvigheid, zoals hierboven wordt genoemd, is volgens de Raad van State ‘niet onredelijk’. In de praktijk blijkt deze afstand echter problematisch. Heel veel functies zijn, zeker vanuit bestaande situaties, op een kortere afstand dan 50 meter toegestaan. 

Wat als je wil afwijken van deze afstand? De Raad van State geeft aan dat de spuitzone kan worden verkleind op grond van een deugdelijke motivering en op basis van locatie-specifiek onderzoek. Maar een aanvaard wetenschappelijk model om een verkleining van de spuitzone te onderbouwen, is er momenteel nog niet. Het ministerie LNV werkt aan een nieuw model, maar het is nog onduidelijk hoever ze daarmee zijn en of dit model vervolgens voldoet aan de eisen van de Raad van State.

Ik wil ontwikkelen in het buitengebied, wat nu?

De afgelopen tijd is het buitengebied in de meeste gemeenten aan grote veranderingen onderhevig. Waar voorheen hoofdzakelijk het agrarische karakter heeft geheerst, maakt dit nu plaats voor meer diversiteit in de vorm van wonen, maar ook recreatie en kleinschalige niet-agrarische bedrijvigheid. Dit betekent in veel gevallen een toename van gevoelige functies, waarbij je te maken kunt krijgen met dergelijke spuitzones.

Wat we nu weten:

De lijn die de Raad van State trekt, is uit eerdere uitspraken te herleiden: ‘maximale planologische mogelijkheden in plaats van feitelijk gebruik’.

Bijvoorbeeld: je neemt met je agrarisch bedrijf deel aan de Landelijke opkoopregeling, maar je wenst wel op de locatie te blijven wonen. Het agrarische bedrijf wordt dan beëindigd en de bedrijfswoning dient te worden omgezet naar een reguliere burgerwoning (= gevoelige functie). In de directe omgeving ligt een agrarisch perceel waarop paarden geweid worden en er worden geen gewasbeschermingsmiddelen toegepast. Moet er dan een spuitzone aangehouden worden tussen de gevoelige functie en het agrarische perceel? Uit de uitspraak van de Raad van State van 29 maart 2017 volgt dat bij de beoordeling van deze vraag niet gekeken moet worden naar het feitelijke gebruik, maar naar datgene wat maximaal planologisch op de gronden is toegestaan. 

Bij dergelijke ontwikkeling, waarbij een nieuwe gevoelige functie wordt toegevoegd, is het dus van belang om de maximale planologische mogelijkheden op grond van het bestemmingsplan (lees: tijdelijk deel van het omgevingsplan) voor het betreffende agrarische perceel in kaart te brengen. Staat het huidig planologisch beleid de teelt van gewassen en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen toe? Dan moet er rekening gehouden worden met een spuitzone, ook al vond dat gebruik feitelijk niet plaats.

Wat zijn dan mijn mogelijkheden?

Laten we voorop stellen dat het aanhouden van 50 meter als spuitvrije zone tussen de agrarische bedrijvigheid en de gevoelig functie de meeste (juridische) zekerheid biedt. Zoals eerder genoemd bestaat er momenteel geen wetenschappelijk onderbouwd model, waarmee een gedegen locatie-onderzoek kan worden uitgevoerd. Andere mogelijkheden om te motiveren dat een afstand van minder dan 50 meter acceptabel is, is lastig maar kan wellicht als volgt:

· Aanwezigheid van een sloot of haag, welke de drift kan verminderen;

· Dove gevel (gevel zonder openingen);

· Afschermende niet-gevoelige bebouwing;

· Drift-reducerende maatregelen landbouwmachines;

· Hoe staan de bepalingen in het omgevingsplan gedefinieerd? Is er bijvoorbeeld wel agrarisch grondgebruik toegestaan, maar is boom- en/of fruitteelt expliciet uitgesloten?

Hierbij moet echter een groot voorbehoud worden gemaakt, daar iedere motivatie waarbij wordt afgeweken van de ’50 meter regel’ discutabel is en tot op heden nog geen duidelijk grondslag vindt in de rechtspraak. Op enkele uitzonderingen na.

Situatieschets 

Wat betekent dit dan concreet? In de hierboven genoemde rechtspraak was de situatie als volgt: 

· De agrarische percelen waren in gebruik door een melkveehouderij. De melkveehouder heeft geen enkel concreet voornemen kenbaar gemaakt om het huidige gebruik binnen de planperiode te wijzigen in de teelt van gewassen. 

· Gelet op de recent vergunde én gerealiseerde uitbreiding van de melkveehouderij, was verandering van dit bestaande agrarische gebruik binnen de planperiode zodanig onwaarschijnlijk, dat de Raad van State in dit geval geen rekening hoefde te houden met een vorm van agrarisch gebruik waarbij spuitzones moeten worden aangehouden. 

· In dit geval werd dus een uitzondering gemaakt op de hoofdregel, waardoor niet uitgegaan hoefde te worden van de maximale planologische mogelijkheden en wél van het feitelijke gebruik. 

Wat bovenstaande zaak zo sterk maakt, was de recent vergunde en gerealiseerde bedrijfsuitbreiding van de melkveehouderij. Op grond hiervan kon er van worden uitgegaan dat geen wijziging naar teelt zou plaatsvinden. Kun je dit al niet zo concreet aangeven? Dan is dit vaak onvoldoende om te stellen dat er geen rekening hoeft te worden gehouden met het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de toekomst. 

Drie opties

Dat spuitzones een lastig en vooral onvoorspelbaar aspect zijn binnen ruimtelijke ontwikkelingen is inmiddels wel gebleken. Echter, als we terugkijken naar de hoofdregel van de aan te houden 50 meter tussen een agrarische perceel en gevoelige functies, zijn er globaal gezien 3 opties:

1. Er wordt een spuitzone aangehouden van 50 meter, gelegen binnen de percelen van de beoogde ontwikkeling of gelegen binnen de agrarische percelen;
2. Het omgevingsplan, een wijziging of ontheffing daarvan zal worden onderbouwd met een locatie-specifiek onderzoek (waarvan nu momenteel nog geen aanvaardbaar wetenschappelijk model is);
3. Er wordt gewacht met een dergelijke ontwikkeling totdat er nieuw onderzoeksmiddel beschikbaar is, welke door de Raad van State is goedgekeurd.

Iedere situatie verschilt van elkaar en soms kan er lastig worden ingeschat welke opties er zijn voor jouw specifieke situatie.

Wil je hier eens over sparren? Neem dan contact op met mij of een van mijn collega’s van ruimtelijke ontwikkeling via 0475-494407.

Neem contact op